Algemeen

Aanbiedingsbrief
Voor u ligt de (meerjaren)programmabegroting 2025-2028. In de perspectiefnota 2025 – 2028 heeft u als raad de kaders vastgesteld voor de programmabegroting 2025 en meerjarenprogrammabegroting (2026 – 2028). Deze kaders zijn als opdracht ambtelijk en bestuurlijk verder uitgewerkt in de meerjarenprogrammabegroting 2025 - 2028. De P&C stukken kunt u ook online vinden op: https://noordoostpolder.pcportal.nl/

Inleiding
De begroting laat een structureel duurzaam evenwicht zien in het totaal van baten en lasten. Op basis van de belangrijkste financieringsstroom van gemeenten, de algemene uitkering vanuit het Rijk, was en is dat geen logisch te verwachten uitkomst. De perspectiefnota 2025 – 2028 toonde voor alle begrotingsjaren een tekort. Uw raad heeft bij de behandeling van de perspectiefnota amendement 2024-07-13a aangenomen, dat de tarieven voor de OZB met +4,3% worden verhoogd. Verder heeft u in dezelfde vergadering motie 2024-07-13j aangenomen, waardoor de tarieven voor de toeristenbelasting worden verhoogd. Door de verhoging van de tarieven OZB en toeristenbelasting ontstaat er in de begroting een extra bate van € 360.000. De kosten voor Jeugd en Wmo zullen in 2025 een sterker stijgende lijn laten zien dan waarmee rekening gehouden was in de perspectiefnota.

De kosten voor Jeugdzorg stijgen met € 1,4 miljoen meer dan waarmee bij de perspectiefnota rekening gehouden was en de kosten voor Wmo stijgen met € 0,4 miljoen meer dan verwacht bij de perspectiefnota. Voor zowel de Jeugdzorg als de Wmo is de oorzaak dat zowel de kosten als de geleverde producten en diensten naar verwachting sterker stijgen dan het beeld hiervan tot nog toe. Bij de Jeugdzorg speelt ook de aard van de aangeboden diensten een rol. De meer kostende Jeugd-GGZ-trajecten nemen sterker toe dan verwacht. Het college werkt aan een integrale analyse van de Jeugdzorg en betrekt voor de lastenontwikkeling hier ook de gereserveerde middelen voor Jeugdzorg bij. De uitkomsten worden voorgelegd aan de raad.        

Het grootste deel van deze meerkosten wordt opgevangen door een lagere rentelast van € 1,1 miljoen voor toerekening van rente aan reserves, door een lager rentepercentage. Gemeente Noordoostpolder kent geen periode die ingeluid wordt met Ravijnjaar 2026, zoals dat in de media is gaan heten. Gemeente Noordoostpolder heeft wel een eenmalig tekort in het jaar 2026 als gevolg van het algemene uitkering beleid van het Rijk. Het tekort in 2026 wordt door middel van een kasschuif teruggebracht naar een negatief saldo van € 238.737. Voor 2027 en verdergaand voor 2028 is de hoogte van de algemene uitkering in lijn met het begrotingsjaar 2025. De uitgangspunten van deze systematiek zijn: voldoen aan de voorschriften Besluit Begroting en Verantwoording (BBV), optimalisatie van de mogelijkheden tot realisatie van de gemeentelijke ambities en doelen en het borgen van een robuuste financiële positie.

Begrotingssaldi

Het beleid van gemeente Noordoostpolder is om de begroting te baseren op de meicirculaire en dat heeft het college voor deze begroting ook gedaan. Bij substantiële afwijkingen bij de septembercirculaire ten opzichte van de meicirculaire wordt conform het beleid bezien in hoeverre het verwerken hiervan in de septembercirculaire wenselijk, dan wel noodzakelijk geacht wordt. Het beeld is dat de afwijkingen niet substantieel zullen zijn en er is ook geen noodzaak om deze alsnog te verwerken. De septembercirculaire zal worden meegenomen bij het opstellen van de perspectiefnota 2026 – 2029.

Enkele ambities voor 2025 en verder, uitgelicht
Als college hebben we per portefeuillehouder een aantal onderwerpen die wij in deze aanbiedingsbrief onder de aandacht willen brengen. Het gaat om de volgende ambities:

• Onze minima vergeten we niet. Met een nieuw minimabeleid gaan we verbeteringen doorvoeren die vanuit verschillende geledingen aangedragen zijn. Zo zorgen we ervoor dat inwoners die deze regelingen nodig hebben, er ook daadwerkelijk gebruik van kunnen maken.
• Beschermd wonen in het sociaal domein: gemeenten, het Rijk en andere partijen, werken al meerdere jaren samen aan de transitie 'van beschermd wonen naar beschermd thuis'. Dit is dan ook de reden dat de bestuurders in onze regio een besluit genomen hebben over de hybride toegang beschermd wonen.

Een effect hiervan voor de gemeente is dat we zelf een actieve rol gaan spelen binnen een gezamenlijke toegang. Tegelijkertijd houdt dit in dat er een eerste stap gezet is naar de doordecentralisatie van beschermd wonen naar de gemeente die per 1 januari 2025 van kracht is.

• Het Vlie: door samen met Urk, de provincie, ZONL en Antonius een versnellingsovereenkomst te ondertekenen en extra financiële investeringen te doen, kunnen we de bouw in 2025 starten. Dit betekent dat Het Vlie in 2026 zijn deuren kan openen.
• In 2025 komt er een vervolg op de pilot ‘asielzoekers aan het werk’. Het doel van de pilot is om te onderzoeken welke belemmeringen er zijn voor werkgevers en asielzoekers om passend werk te realiseren en op welke manier deze belemmeringen kunnen worden opgelost.
• Samen bouwen we aan een duurzame en inclusieve toekomst, waarin iedereen kan meedoen en kan profiteren van onze gezamenlijke inspanningen.  
• In 2025 focussen we ons in het bijzonder op de ontwikkeling van het MITC als dé hotspot voor hoogwaardige innovatieve mobiliteit. We zetten ons vanuit onze rol in om op en rondom het MITC een passend vestigingsklimaat te creëren voor innovatieve bedrijvigheid. We zijn actief betrokken bij de mogelijkheden die de werkgroep MITC Onderwijs biedt. Hierbij staan kennisuitwisseling (komen tot nieuwe inzichten), praktijkervaring (stages en projecten) en innovatie (vernieuwing door onderzoek en ontwikkeling) centraal. We zijn hierbij een verbindende en ondersteunende partij.
• Nadat de nieuwe ontwikkelperspectieven vastgesteld zijn, wil het college in 2025 inzetten op blijvende voortgang voor wat betreft invulling van onze woningbouwopgave. Het woonbehoefteonderzoek geeft richting voor wat betreft de opgave. Hierbij onderzoeken we of en hoe we kunnen versnellen, en hebben daarbij extra aandacht voor onze (koop)starters.
• Het afgelopen jaar hebben we samen een belangrijke stap gezet met het vaststellen van het programma Klimaat en Energie. Dit programma biedt ons niet alleen beter inzicht, maar zorgt ook voor een samenhang tussen de verschillende thema’s. Door onze strategische ambities om te zetten in operationele doelen met meetbare indicatoren, kan de raad effectiever sturen. Hierdoor kunnen we efficiënter omgaan met onze middelen en beter controleren hoe activiteiten bijdragen aan onze doelen.
• We blijven ons inzetten voor het verduurzamen van woningen. In het komende jaar richten we ons specifiek op woningen met lage energielabels, omdat daar het rendement het hoogst is. Dit is een cruciale stap in onze strijd tegen klimaatverandering.

Reserve beleidsplan
De reserve Beleidsplan is de reserve waar het surplus op de algemene uitkering in ondergebracht wordt. De voeding van deze reserve vindt plaats door toevoeging van incidentele componenten van de algemene uitkering, van rente en positieve jaarrekeningresultaten. Periodiek kunnen vanuit andere bestemmingsreserves niet meer benodigde of vrijgevallen delen overgebracht worden naar de reserve Beleidsplan. Gemeente Noordoostpolder heeft het beleid dat de benodigde lasten van ambities die incidenteel van aard zijn, te dekken door een onttrekking aan de reserve Beleidsplan. Op basis van de begroting 2025 – 2028 is de stand van de vrije ruimte na het verwerken van alle mutaties voor de jaren 2025 tot en met 2028 € 16.367.419. Voor het bepalen van de standen van de reserve Beleidsplan is formeel één meetmoment en één formele stand per jaar en dat is bij het opmaken van de jaarstukken. De overige standen gerelateerd aan de reserve Beleidsplan zijn indicaties en wisselen van moment tot moment.  

Tabel: Ontwikkeling Reserve Beleidsplan

Aanvullende Post Algemeen
De ‘Aanvullende Post ‘Algemeen’ (ook wel de Aanvullende Post genoemd) is het begrotingsdeel waar middelen gereserveerd worden voor ambities en beleid, waartoe u besloten heeft, maar die in afwachting zijn van nadere uitwerking door het college. De Aanvullende Post wordt voor het financiële beslag ‘geëffectueerd’ door middel van het leggen van ‘claims’ op het Reserve Beleidsplan. Voor verschillende programma’s van de begroting heeft u als raad door middel van ‘claims’ middelen gereserveerd. Het betreft middelen uit besluitvorming van vorige begrotingsjaren en deze meerjarenprogrammabegroting 2025 – 2028. Wanneer het college een bestedingsplan uitgewerkt heeft, worden de middelen behorende bij de Aanvullende Post als dekking in het betreffende raadsvoorstel opgenomen en bij de begrotingswijziging als onttrekking geraamd naar het betreffende begrotingsprogramma. Voor een aantal reserveringen geldt dat aanwending voor de begroting in het algemeen gerealiseerd wordt. De kasschuif is hier een voorbeeld van.

Enkele claims die uw raad of een vorige raad heeft gelegd op het Reserve Beleidsplan en als Aanvullende Posten betiteld kunnen worden, zijn:

• Mobiliteitsplan;
• SPUK-risico nieuwbouw zwembad Bosbad;
• project Nagele in Balans;
• opvang ontheemden/Oekraïners;
• fijn en veilig fietsen;
• jeugdzorgmiddelen.

Naast de Aanvullende Posten zijn toekomstige ontwikkelingen en ambities die niet financieel vertaald zijn en of niet in de begroting opgenomen zijn. Zo zullen onder andere het Werelderfgoed, cultuurhuisvesting, duurzaamheid/energietransitie, ‘Voorzien in Infra’, parkeren in het centrum van Emmeloord, visie buitenwegen, doorontwikkeling/migratie naar de Cloud, datamigratie en regionale samenwerkingen op een daarvoor geëigend moment naar de raad worden gebracht, ter kaderstelling voor beleid en of middelen.

Tarieven gemeentelijke heffingen
De heffingen, waarbij de gebruiker betaalt voor een voorziening of dienst, zijn gebaseerd op het beleid van kostendekkende tarieven. De OZB-tarieven stijgen met +4,3% als gevolg van uw aangenomen amendement 2024-07-13a bij de perspectiefnota 2025 – 2028. De inflatiecorrectie op het rekentarief dat het Rijk hanteert voor de tarieven OZB voor de korting op de algemene uitkering is +6,3%.  

De OZB wordt berekend naar een percentage van de WOZ-waarde van de onroerende zaak. De WOZ-waarde die voor het belastingjaar 2025 geldt, heeft als waardepeildatum 1 januari 2024.
De waardepeildatum voor het belastingjaar 2024 was 1 januari 2023.

• Het afgelopen jaar zijn de woningprijzen net als voorgaande jaren verder gestegen. De stijging van de WOZ-waarden voor woningen in Noordoostpolder bedraagt gemiddeld +2,8%.
• Bij de niet-woningen is er sprake van een lichte stijging van de WOZ-waarden ten opzichte van vorig jaar. De gemiddelde waardestijging niet-woningen bedraagt nu +0,7%. Bij de categorie agrarische objecten is er sprake van een lichte daling (-1%) van de WOZ-waarde, terwijl bij de courante niet-woningen, waaronder winkels en kantoren sprake is van een lichte stijging (+1,5%). Bij de niet-woningen is ten opzichte van vorig jaar sprake van een waardestijging van gemiddeld +1,05%. Bij de categorie agrarische objecten is er een waardedaling van gemiddeld -1,5%. De categorie courante niet-woningen (o.a. winkels en kantoren) laat een waardestijging zien van gemiddeld +0,13%.

De tarieven voor de afvalstoffenheffing waren voor 2023 niet kostendekkend. De redenen hiervoor waren: de afvalinzamelaar en -verwerker gaf voor de jaren 2022 en 2023 een ingroeikorting als gevolg van een nieuwe dienstverleningsovereenkomst en u besloot huishoudens een korting op de tarieven te geven.

Gemeente Noordoostpolder kent voor de afvalstoffenheffing drie tariefsoorten:  

• het vastrecht eenpersoonshuishoudens;
• het vastrecht meerpersoonshuishoudens;
• het variabele tarief.

Het vastrecht is een vast bedrag per huishouden. Het variabele tarief hangt af van het aantal keren dat een minicontainer met restafval aan de straat wordt gezet of van het aantal keren dat er restafval in de ondergrondse container gestort wordt. Met het variabele deel worden alleen de kosten van het inzamelen, transporteren en verwerken van het restafval gedekt. De overige kosten worden gedekt vanuit het vastrecht.

Het tarief afvalstoffenheffing is vanaf 2024 kostendekkend. Voor 2025 stijgt de afvalstoffenheffing voor de meerpersoonshuishoudens met +8,7%. Het tarief voor een meerpersoonshuishouden komt op
€ 420,62 (was € 386,80). De afvalstoffenheffing voor éénpersoonshuishoudens stijgt met +7,4% tot
€ 353,28 (was € 328,77). De rioolheffing stijgt in 2025 met +5,8%. De stijging is noodzakelijk om de kosten te kunnen dekken (watertakenplan en kostendekkingsplan). Het tarief voor een huishouden voor 2025 bedraagt € 191,40. De lijkbezorgingsrechten stijgen in 2024 met +5% om de kosten te dekken.

Voor het belastingjaar 2025 doen zich geen noemenswaardige wijzigingen voor ten aanzien van het
kwijtscheldingsbeleid.

De tarieven voor leges zijn trendmatig verhoogd met +2,3%. Voor zowel het rijbewijs als de diverse reisdocumenten gelden wettelijk maximumtarieven. De nieuwe tarieven voor 2025 zijn op dit moment nog niet bekend. De voorlopige tarieven, gebaseerd op 2024 zijn wel in de legesverordening en de daarbij behorende tarieventabel vermeld. Nadat de wettelijke maximumtarieven voor 2025 zijn bekend gemaakt, worden de nieuwe tarieven voor 2025, indien deze afwijken, in de tarieventabel behorende bij de legesverordening aangepast.

Op basis van motie 2024-07-13j, bij de behandeling van de perspectiefnota 2025 – 2028 in de raad van 08 juli 2024, stijgt het tarief toeristenbelasting voor een (mini)camping van € 0,83 naar € 1,00 en het tarief toeristenbelasting voor de overige verblijven en onderkomens van € 1,23 naar € 1,45.

Slot
Het college is er mee ingenomen dat het opstellen en aanbieden van de perspectiefnota en nu de meerjarenprogrammabegroting niet die onzekerheden en verrassingsmomenten heeft gekend zoals deze in 2022 en 2023 door het Rijk werden ingegeven. Tot nog toe heeft het Rijk geen besluiten genomen met onverwachte en substantiële maatschappelijke en financiële effecten. Tot nog toe.

Afsluitend wil het college nog meegeven tevreden te zijn over de goede en fijne samenwerking met de raad over zaken die we voor onze inwoners en bedrijven belangrijk vinden en zaken die onze inwoners en bedrijven belangrijk vinden. Het college spreekt de wens uit om samen met u als raad de uitvoering van deze begroting op ons te nemen.

Burgemeester en wethouders van Noordoostpolder,
de secretaris,          de burgemeester,