Niet kwantificeerbare risico's

Niet kwantificeerbare risico’s

De top 10 geïnventariseerde niet kwantificeerbare risico's worden verantwoord in deze paragraaf.

Overbelasting energienetwerk

Het elektriciteitsnet in de Noordoostpolder is de afgelopen jaren steeds voller geraakt. De energietransitie is volop in gang; voor de woningbouw is aardgasloos de norm en de trend naar zonnepanelen en elektrische auto’s. Dit zorgt voor een grotere belasting op het elektriciteitsnet, dan dat momenteel beschikbaar is. Netbeheerder Liander is inmiddels een project gestart om onder andere in de Noordoostpolder het elektriciteitsnet te verzwaren. Dit project wordt naar alle waarschijnlijkheid afgerond in het jaar 2028.

Daarnaast wordt door netbeheerder TenneT gewerkt aan de verzwaring van de hoogspanningsnetten, omdat deze ook de limiet van de capaciteit heeft bereikt. In gemeente Noordoostpolder geldt dit voor grote aansluitingen die nodig zijn voor het terug leveren van energie. De benodigde verzwaring van de hoogspanningsnetten zal in de periode 2024 t/m 2031 fasegewijs worden uitgevoerd.

Oorzaak risico
Het elektriciteitsnet in de Noordoostpolder is de afgelopen jaren steeds voller geraakt. De energietransitie is volop in gang; voor de woningbouw is aardgasloos de norm en de trend naar zonnepanelen en elektrische auto’s. Dit zorgt voor een grotere belasting op het elektriciteitsnet, dan dat momenteel beschikbaar is.

Mogelijk gevolg
Voor nieuwe projecten die de gemeente uitvoert zijn deze beperkingen van energiecapaciteit een risico. Bijvoorbeeld voor de bouw van een school, MFA of Zorgplein. Vooralsnog levert het aansluiten van woningbouw in de gemeente Noordoostpolder geen problemen op, maar de gewenste maatschappelijke voorzieningen in woonwijken lopen het risico niet aangesloten te kunnen worden op het elektriciteitsnet. De norm is dat deze gebouwen aardgasloos zijn. Hierbij wordt vervolgens een beroep gedaan op het elektriciteitsnetwerk. Door de beperking (netcongestie) vraagt dit een aanpassing van het energiesysteem, welke van invloed kan zijn op de planning en doorlooptijd van het project. Ook bij de uitgifte van gronden voor bedrijfskavels bestaat het risico dat bedrijven niet over het gewenste vermogen kunnen beschikken. Dit laatste risico kan invloed hebben op de uitgifte van bedrijfskavels en daardoor van invloed zijn op de (risico-) waardering van de grondexploitaties.

Landelijk is het voornemen om te komen tot een nieuwe energiewet waarbij gemeenten betrokken zullen worden bij de maatschappelijke afweging in welke volgorde de extra gevraagde energiecapaciteit zal worden toegewezen aan de aanvragers. Risico is aanwezig dat tegen die beslissingen zal worden geageerd met mogelijke claims. Om dit risico te beperken wordt gewerkt aan een landelijk afwegingskader voor netbeheerders en overheden.

Overige gevolgen zijn: zonnepanelen moeten worden uitgezet en het niet voldoen aan de norm voor gasloos bouwen voor openbare gebouwen.

Beheersmaatregel
Omgang met risico betreft het verminderen ervan. Met betrekking tot de toegang van het energienetwerk is de gemeente faciliterend. Actief wordt daarin de afstemming gezocht en onderhouden met de netwerkbeheerders voor projecten die binnen de gemeente Noordoostpolder in uitvoering zijn.
Op regionaal niveau is er in 2023 binnen provincie Flevoland een EnergyBoard opgericht waarin bestuurders van gemeenten, waterschap en provincie periodiek de actuele situatie bespreken met de netbeheerders TenneT en Liander. Waar nodig en mogelijk worden hier besluiten genomen die nodig zijn om de voortgang van het aanpassingen aan het energienetwerk te borgen.
Onderdeel van deze regionale organisatie is onder andere de TaskForce Netcongestie waarin wordt gewerkt aan de kortetermijnoplossingen die netcongestie tegen gaan, zoals Energyhubs.
Waar mogelijk levert de gemeente eveneens proactief haar bijdrage aan voorbereidingen van het op middellange termijn toekomst bestendig zijn van het hoogspanningsnetwerk.

Ontwikkelingen arbeidsmarkt

De krapte op de arbeidsmarkt is onveranderd. Het risico hierin is dat we als gemeente nog steeds onvoldoende kundig personeel kunnen werven en ook behouden voor onze organisatie. Hierdoor is de kans aanwezig dat beleid niet uitgevoerd kan worden en de gestelde doelen niet worden behaald.
Het werven van personeel vraagt veel tijd en aandacht. De verwachting is dat deze trend zich onverminderd doorzet. Vacatures op alle vakgebieden zijn moeilijk vervulbaar. Er was en is een te kort aan medewerkers in iedere branche.
In de paragraaf bedrijfsvoering onderdeel Human Resources wordt aangegeven hoe wij als organisatie hierop zo goed mogelijk inspelen.
Daarnaast kijken we kritisch naar de taken die we als gemeente uitvoeren. Moet het nu, kan het later of betekent het dat we externen inhuren totdat een vacature is ingevuld of bijvoorbeeld omdat een vraagstuk om specialistische kennis vraagt. Dit leidt tot extra personele kosten. We blijven daarom kritisch op inzet van externen en kosten die dit met zich meebrengt.

Oorzaak risico
De krapte op de arbeidsmarkt is onveranderd.

Mogelijk gevolg

Schade door aantasting van de arbeidscapaciteit en kwaliteit van arbeid door het niet kunnen werven en behouden van personeel.
Extra financiële middelen nodig voor werven van medewerkers en inhuur van externen.
Werkdruk neemt toe, wat kan leiden tot extra uitval (ziekte).
Nieuw beleid kan niet worden uitgevoerd, vanwege geen beschikbare capaciteit.
Kennisverlies, door personeel wat uit dienst treedt.

Beheersmaatregel
Zie hiervoor de paragraaf bedrijfsvoering, onderdeel HR.

Stikstofregelgeving

We hebben hoge ambities als het gaat om woningbouw en aanpassing van de leefomgeving door bijvoorbeeld klimaatadaptieve maatregelen. De stikstof regels kunnen belemmerend werken om dergelijke ambities te behalen.

Oorzaak risico
Stikstofregelgeving als reactie op impact stikstof op natuur.

Mogelijk gevolg
Door stikstofregelingen kan het nastreven van onze ambities langer duren en hogere kosten met zich meebrengen.

Beheersmaatregel
De omgang van het risico is deels het verminderen ervan en deels het vermijden. De provincie Flevoland heeft in 2023 het Flevolands Programma Landelijk gebied (FPLG) gemaakt. Dat is ingediend bij het Rijk om aanspraak te kunnen maken op gelden die beschikbaar komen voor het aanpakken van de natuur- en waterkwaliteitsproblemen in het landelijk gebied. De stikstofopgave is daar één van. Daarnaast helpen we agrariërs die gebruik willen maken van de landelijke uitkoopregeling. Dat doen we bijvoorbeeld door hen te begeleiden bij hun verzoeken om de bestemming van hun bedrijf te wijzigen.

Klimaatverandering en -adaptatie

Ons klimaat verandert. Dit heeft direct effect op onze samenleving, leefomgeving, infrastructuur, bouwnormen etc. De klimaatverandering vraagt om aanpassingen die niet altijd zijn ingecalculeerd. Dit kan betekenen dat bij nieuwe ontwikkelingen hogere kosten moeten worden gemaakt, of dat er kosten ontstaan door schade die ontstaat door klimaatverandering.

Oorzaak risico
Impact van klimaatverandering op onze samenleving, leefomgeving, infrastructuur, bouwnormen etc.

Mogelijk gevolg
Aantasting van lucht, bodem, water of leefomgeving. Het onvoldoende of te laat rekening houden met de klimaatverandering kan leiden tot schade of hogere kosten. Daarnaast is de verwachting vanuit de maatschappij dat de overheid hier zorg voor draagt. Wanneer dit niet gedaan wordt leidt dit mogelijk tot imagoschade.

Beheersmaatregel
De omgang van het risico is deels waar mogelijk vermijden, deels verminderen en deels aanvaarden.
Wereldwijd (Akkoord van Parijs) en landelijk (Klimaatwet) worden maatregelen genomen om de klimaatverandering af te remmen. Momenteel werken wij aan een programma Klimaat & energie. Binnen dit programma zal onderzoek gedaan worden en beleid geëvalueerd en gemaakt worden om de effecten van klimaatverandering op de samenleving te verminderen.

Vooralsnog ontbreekt een nationale aanpak voor het uitvoeren van klimaatadaptieve maatregelen. De ontbrekende aanpak heeft het Rijk nog in voorbereiding door:
[1] Concreet doelen voor een klimaatbestendige gebouwde omgeving te maken naar provincies, waterschappen en gemeenten en daarin naar 2050 tussendoelen op te nemen.
[2] De huidige aanpak niet langer vrijblijvend te laten zijn door de regie meer naar zich toe te trekken en de uit te voeren maatregelen meer wettelijk te willen waarborgen.
[3] Randvoorwaarden op te stellen om daarmee een noodzakelijke versnelling te bewerkstelligen.
[4] De snelheid waarop we de klimaatadaptieve doelen moeten realiseren te monitoren.

We doen in de ruimtelijke ordening, bouwopgave en energie transitie al grote investeringen voor een lange tijd, die ook bestand moet zijn tegen het toekomstige klimaat.

Grote projecten

De gemeenteraad heeft begin 2018 het Uitvoeringsprogramma Voorzien in Vastgoed (VIV) vastgesteld. Dit programma is een lange termijn agenda die aangeeft hoe we onze ambities op het gebied van ons vastgoed willen waarmaken, voor welke accommodaties we op welk moment een investering verwachten en hoe we die bekostigen. Jaarlijks stellen we een concreet Uitvoeringsjaarplan VIV op. We zitten momenteel in een fase waarin veel deelprojecten van plan- naar uitvoeringsfase gaan. Echter, de oplopende bouwkosten door schaarste materialen, stijgende loonkosten en nieuwe duurzaamheidseisen leiden tot forse onzekerheden over budgetten. Dit geldt voor (bijna) alle vastgoedprojecten.

Oorzaak risico
We zitten momenteel in een fase waarin veel deelprojecten van plan- naar uitvoeringsfase gaan. Echter, de oplopende bouwkosten door schaarste materialen, stijgende loonkosten en nieuwe duurzaamheidseisen leiden tot forse onzekerheden over budgetten.

Mogelijk gevolg
Grotere onzekerheden en hogere bouwkosten leiden tot vertragingen of noodzakelijke aanpassingen in de plannen. Per project moet de afweging gemaakt worden of de geplande renovatie logisch is vanwege de toegenomen kosten tegenover nieuwbouw die het gebouw verder kan optimaliseren en verduurzamen. De hogere bouwkosten zullen leiden tot aanvullende budgetaanvragen.
De onzekerheden leveren ook problemen in de organisatie op. Er is meer inzet nodig om projecten in goed banen te leiden.
Daarnaast kunnen vertragingen en noodzakelijke aanpassingen leiden tot schade aan het imago van de gemeente.

Beheersmaatregel
De omgang van het risico is deels het verminderen ervan en deels het vermijden. Alle projecten monitoren we en waar nodig werken we aan alternatieven. Voorbeeld hiervan is de zoektocht in 2023 naar een alternatief voor de te dure renovatie en verbouw van het Bosbad. Wanneer het risico te hoog wordt kan vermijding optreden (afblazen van projecten). Medio 2023 heeft de gemeenteraad ingestemd met een aanpassing van het normbudget per m2 maar nog niet tot het verhogen van de hierbij behorende budgetten. Opdracht vanuit de raad is deze aanpassing door te rekenen voor het totale programma en hierbij een overzicht te geven van het totale programma en de aanpassingen die hierin aan de orde zijn.

Omgevingswet

De Omgevingswet is op 1 januari 2024 in werking getreden. Er vinden nog steeds gesprekken tussen Rijk en VNG over de Omgevingswet plaats op het gebied van financiën en het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Het blijft nodig om als programma boven op de ontwikkelingen rondom de Omgevingswet te zitten en waar nodig en mogelijk bij te sturen. Wijzigingen kunnen van invloed zijn op het integraal werkproces, de inrichting van systemen, het werken met de kerninstrumenten, doorlooptijd van het programma, personele inzet en de financiën.

Oorzaak risico
Ontwikkelen en inzetten Digitaal Stelsel als gevolg van invoering Omgevingswet.

Mogelijk gevolg

Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) wordt ontwikkeld vanuit het Rijk. Hier zijn we afhankelijk van (tijdige) beschikbaarheid (functionaliteiten) en kwaliteit van het DSO.

Dit is op het moment merkbaar. Per 1 januari 2024 werken we met het DSO maar dit werkt in de praktijk nog niet optimaal. Het DSO wordt de komende jaren doorontwikkeld wat gepaard zal gaan met wijzigingen. Deze wijzigingen werken door in het integraal werkproces, systemen en communicatie.

Uitgangspunt dat de Omgevingswet binnen 10 jaar budgetneutraal moet kunnen zijn ingevoerd, blijkt uit inventarisatie van de VNG niet haalbaar. Dit kan ten koste gaan van de doelen van de wet en doet daardoor mogelijk afbreuk aan de investeringen en inspanningen tot nu toe.

Beheersmaatregel
De omgang van het risico is het verminderen ervan. Voor de genoemde risico's geldt dat de ontwikkelingen rondom de Omgevingswet nauw worden gevolgd en waar nodig op wordt ingespeeld.

Energiebeschikbaarheid

Door intercontinentale spanningen en het minimaliseren van aardgas uit Groningen, is de levering van aardgas niet meer vanzelfsprekend. Dit zorgt voor een instabiele markt, hogere gasprijzen en zorgt voor een verschuiving in energiegebruik (van gas naar elektrisch). Daarnaast wordt de energiebelasting voor aardgasverbruik ook jaarlijks stevig verhoogd.
Door de toename van elektriciteitsgebruik, wordt het net overbelast wat leidt tot netcongestie. Dit levert aan meerdere kanten schaarste op, wat een prijsopdrijvend effect zal hebben.

Oorzaak risico
Door intercontinentale spanningen en het minimaliseren van aardgas uit Groningen, is de levering van aardgas niet meer vanzelfsprekend.

Mogelijk gevolg
Hogere lasten vanwege hogere prijzen door schaarste.

Beheersmaatregel
De omgang van het risico is het verminderen ervan. De gas- en elektraprijzen monitoren, waar kan gebruik maken van vaste dan wel dynamische contracten en inzet op een lager energieverbruik.

Inflatie

Grondstoffen worden duurder door meerdere factoren. Dit leidt ertoe dat niet alle ambities binnen initieel budget kunnen worden uitgevoerd. Dit vraagt of om een bijstelling van budgetten, of om aanpassing van de ambities.

Oorzaak risico
Inflatie ontwikkelt zich anders dan voorzien. De inflatie van een specifieke doelgroep, bijvoorbeeld bouw en infra, wijkt sterk af van de nominaal gehanteerde inflatiepercentage.

Mogelijk gevolg
Hogere kosten leiden tot hogere uitgaven. Hogere kosten kunnen leiden tot aanpassing van de ambities, dit kan leiden tot imagoschade als de verwachtingen niet zijn bijgesteld. Wanneer er in een uitvoeringsplan de eerste stap niet kan worden genomen vanwege budgetproblemen, kan dit vertraging opleveren in de vervolgstappen.

Beheersmaatregel
De omgang van het risico is afhankelijk van de uitgave. Het kan aanvaarden, verminderen, vermijden of overdragen ervan zijn. We houden de ontwikkelingen wat betreft stijgende kosten nauwlettend in de gaten. Ook vragen we vaker offertes bij meerdere partijen om zo een marktconforme prijs te genereren. Ook stellen we ambities tijdig bij mocht dat nodig zijn en kijken we kritisch of de ambities nog aansluiten bij de markt. Door hier tijdig op te sturen voorkomen we onverwachte (budgettaire) knelpunten waardoor de planning uit zou kunnen lopen. Zo nodig wordt er nader gerapporteerd via de clusterkwartaalbegrotingswijzigingen om budgetten bij te stellen.

Evenwicht tussen middelen rijk versus overgedragen taken van het Rijk

Afgelopen jaren hebben zich gekenmerkt door verschillende crises. Behoort onzekerheid tot ons bestaan, te stellen is dat die afgelopen jaren duidelijk is toegenomen. Dit uit zich enerzijds in beleidsontwikkelingen van de Rijksoverheid, waarbij taken deels in autonomie en deels in medebewind aan de gemeenten worden opgedragen. Anderzijds uit het zich in het bekostigen door de Rijksoverheid van die overgedragen taken. Ten aanzien van de bekostiging door de Rijksoverheid is recent het gemeentefonds herijkt en wordt deze anders verdeeld over de gemeenten. Gezien de impact is gekozen voor een ingroeimodel tot en met het jaar 2026.
Noodzakelijk is dat ondanks de toename aan onzekerheden een evenwicht aanwezig is tussen de opdragen taken van de Rijksoverheid versus de bekostiging door de Rijksoverheid.

Oorzaak risico
Enerzijds externe risico's door wijziging van bekostigingsmethodieken en overdracht taken vanuit het Rijk. Anderzijds interne/vermijdbare risico's als irreële gemeentelijke ambities en onjuist invullen van gemeentelijke ambities.

Mogelijk gevolg
Door de toegenomen onzekerheid is de kans op onevenwichtigheid groter geworden. Ondanks dat de gemeente hecht aan voorspelbaarheid en betrouwbaarheid een groot goed vindt voor haar burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven, zal onevenwichtigheid zijn effect hebben. Dit effect kan zich uiten in aanpassing van het gemeentelijke beleid, bijstelling van tarieven waarmee de gemeentelijke dienstverlening dient te worden bekostigd dan wel het doorvoeren van bezuinigingen dat overigens weer effect kan hebben op de beleidsuitvoering.

Beheersmaatregel
De omgang van het risico is deels het verminderen en deels het vermijden ervan. Voortzetten van gezond financieel beleid waarbij bestemmingsreserves kunnen worden gevormd en worden ingezet. Invloed aanwenden in VNG-verband ten aanzien van enerzijds beleidsinitiatieven en anderzijds bekostigingsvoorstellen. Als gemeente passende en realistische ambities na te streven.

Aansprakelijkheidsrisico contractueel handelen gemeente

Risico voor de financiële gevolgen van een schadeclaim door derden gericht aan de gemeente welke niet zijn gedekt op de gemeentelijke aansprakelijkheidsverzekering.

Oorzaak risico
Aansprakelijkheid door contractueel (privaatrechtelijk) handelen is een uitsluiting op de gemeente aansprakelijkheidsverzekering. Dus kosten uit hoofde van een schadeclaim die verband houdt met contractueel handelen komt voor eigen rekening van de gemeente. Aangezien er geen dekking is, kan ook niet gebruik worden gemaakt van de bemiddeling door de verzekeringsmakelaar in deze schadekwestie.

Mogelijk gevolg
Het gevolg kan zijn dat in voorkomende gevallen de gemeente met een onvoorziene schadelast kan komen te zitten die uit eigen middelen moet worden voldaan.

Beheersmaatregel
De omgang van het risico is waar mogelijk het vermijden en anders het aanvaarden ervan. Een manier om dit risico te verminderen is om in de gemeentelijke contracten zorgvuldige voorwaarden op te nemen gericht op het uitsluiten van een dergelijk risico voor de gemeente. Maar ook hiervoor valt geen standaard tekst te geven omdat dit simpelweg per contract/kwestie/geval verschillend zal zijn.